ઊણપ : વિદ્યાર્થીઓને માર્ગદર્શન, ભાવનાત્મક સમર્થન અને પ્રોત્સાહિત કરવાની
શિક્ષણમાં AIનો ઉપયોગ બેધારી તલવાર
વર્તમાનમાં વખણાયેલ અને બધા જ ક્ષેત્રોમાં ઉપયોગમાં લેવાતી કૃત્રિમ બુદ્ધિ એટલે કે, આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI) એ આપણા જીવનના લગભગ દરેક પાસાઓમાં વણાઈ ગયું છે. એણે ઉદ્યોગોમાં કાંતિ લાવી છે અને ટેક્નોલોજી સાથે આપણે જે રીતે સમજીએ છીએ અને તેની સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરીએ છીએ તે રીતે પુનઃઆકાર ધારણ કર્યો છે તેથી તાજેતરના વર્ષોમાં AI માનવજાત માટે ખૂબ જ રસ અને ચર્ચાનો વિષય રહ્યો છે. શિક્ષણનું ક્ષેત્ર પણ આ પરિવર્તનશીલ શક્તિથી મુક્ત રહ્યું નથી. શીખવાના અનુભવોને વ્યક્તિગત કરીને, શિક્ષકની અસરકારકતામાં વધારો કરીને અને શૈક્ષણિક પરિણામોમાં સુધારો કરીને શિક્ષણમાં ક્રાંતિ લાવવાનું વચન આપતા AIને તારણહાર તરીકે વખાણવામાં આવી રહ્યું છે.
જી૨૦ના ઘોષણાપત્રમાં તમામ શિક્ષણને સમાન રીતે સુલભ બનાવવા માટે એઆઈ જેવી ટેક્નોલોજીની મદદ લેવાનું પણ જણાવવામાં આવ્યું છે. એના કારણો જોઈએ તો. શિક્ષણમાં AI ના સૌથી પ્રખ્યાત કાર્યમાંનું એક વ્યક્તિગત શિક્ષણ છે. AI સંચાલિત પ્લેટર્ફોર્મ તેમની વિશિષ્ટ જરૂરિયાતો અનુસાર શીખવાની સામગ્રી અને અનુભવોને અનુરૂપ બનાવવા માટે વ્યક્તિગત રીતે વિદ્યાર્થીના શૈક્ષણિક પ્રદર્શનની માહિતીનું વિશ્લેષણ કરી શકે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, AI સંચાલિત અલ્ગોરિધમ્સ ચોક્કસ સંસાધનોની ભલામણ કરી શકે છે. શિક્ષણકાર્યની સુધારણા માટેના ક્ષેત્રો સૂચવી શકે છે અને દરેક વિદ્યાર્થીની અનન્ય જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે મુશ્કેલ ગૃહકાર્ય કે સ્વાધ્યાયના સ્તરને સમજી તેના ઉકેલો આપી શકે છે.
AI વિશ્વભરના વિદ્યાર્થીઓ માટે શિક્ષણની સુલભતામાં નોંધપાત્ર વધારો કરી શકે છે. ઓનલાઈન એજ્યુકેશન પ્લેટફોર્મના ઉદભવ સાથે, A1 શૈક્ષણિક સામગ્રીના બહુવિધ ભાષાઓમાં અનુવાદની સુવિધા આપી શકે છે, જે ભાષાકીય મર્યાદાને દૂર કરીને શિક્ષણને વધુ સમાવિષ્ટ બનાવે છે. વધુમાં, AI સંચાલિત ઉપલબ્ધ સાધનો જેમ કે સ્પીચ-ટુ-ટેક્સ્ટ અને ટેક્સ્ટ-ટુ-સ્પીચ સૉફ્ટવેર દિવ્યાંગ વિદ્યાર્થીઓને શૈક્ષણિક સામગ્રીને સમજવામાં અને વર્ગ ચર્ચાઓમાં વધુ અસરકારક રીતે ભાગ લેવામાં મદદ કરી શકે છે.
AI એ શિક્ષકો માટે મૂલ્યવાન સાધન તરીકે સેવા આપી શકે છે, શિક્ષકો વિદ્યાર્થીઓના પ્રદશનમાં વાસ્તવિક સમયની આંતરદૃષ્ટિ મેળવીને વિદ્યાર્થીના અધ્યયનમાં મદદ કરીને ગ્રેડિંગ અને ડેટા વિશ્લેષણ જેવા નિયમિત વહીવટી કાર્યોને સ્વચાલિત કરીને, શિક્ષકો તેમના વિદ્યાર્થીઓ સાથે અર્થપૂર્ણ ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે વધુ સમય મેળવી શકે છે. બચેલા સમયના બદલામાં, શિક્ષકો વધુ આકર્ષક અને અસરકારક વર્ગ શિક્ષણ વાતાવરણને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે.
જ્યારે શિક્ષણમાં A1નો ઉપયોગ અનિવાર્ય છે. ત્યારે કેટલીક માન્યતાઓ અને ગેરમાન્યતાઓને દૂર કરવી જરૂરી છે. એક સામાન્ય ગેરસમજ એ છે કે A1 શિક્ષકોને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખશે. વાસ્તવમાં, AI એ શિક્ષકોના શીખવવાના પ્રયત્નોને પૂરક બનાવવા માટે રચાયેલ છે. તેમને સ્થાનાંતરિત કરવા માટે નહીં. AI વહીવટી કાર્યોને સારી રીતે ઓછામાં ઓછા કરી શકે છે અને માહિતી આધારિત વિશ્લેષણ રજૂ કરી શકે છે, પરંતુ AI માર્ગદર્શન, ભાવનાત્મક સમર્થન અને વિદ્યાર્થીઓને પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહિત કરવાની ક્ષમતા જેવા શિક્ષણના માનવીય તત્ત્વોને બદલી શકતું નથી. વ્યક્તિગત શીખવાની યાત્રાના વાતાવરણને સમજવા માટે માનવીય સ્પર્શ નિર્ણાયક રહે છે, જે A। પાસેથી મળી શકશે નહીં.
A1 માહિતી પર ખૂબ આધાર રાખે છે અને આનાથી વિદ્યાર્થીઓની માહિતીની ગોપનીયતા અંગે ચિંતા વધી છે. ઘણાને ચિંતા છે કે શિક્ષણમાં AI સંવેદનશીલ વિદ્યાર્થીની માહિતીની સુરક્ષા સાથે સમાધાન કરી શકે છે. જ્યારે AI માં શિક્ષણમાં કાંતિ લાવવાની ક્ષમતા છે. ત્યારે તે ઘણા જોખમો પણ ઊભાં કરે છે જેને કાળજીપૂર્વક ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ. એક નોંધપાત્ર ચિંતા એ છે કે એઆઈ અલ્ગોરિધમ્સ દ્વારા શિક્ષણમાં પૂર્વગ્રહોને કાયમી બનાવવા અથવા વધારવાની સંભાવના છે. જો Aને પક્ષપાતી માહિતી પર તૈયાર કરવામાં આવે છે, તો તેઓ અજાણતાં વિદ્યાર્થીઓના અમુક જૂથો પ્રત્યે ભેદભાવ કરી શકે છે, જે હાલની અસમાનતાને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
બીજો ખતરો એ છે કે શિક્ષણમાં ટેક્નોલોજી પર વધુ પડતી નિર્ભરતા. જ્યારે AI શીખવાની પ્રક્રિયામાં વધારો કરી શકે છે. ત્યારે ટેક્નોલોજી પર વધુ પડતું અવલંબન આવશ્યક માનવ કૌશલ્યોને ઘટાડા તરફ દોરી શકે છે, જેમ કે જટિલ અલ્ગોરિધમ્સ, સર્જનાત્મકતા અને આંતરવ્યક્તિત્વ સંચારથી પરે ટેક્નોલોજી અને પરંપરાગત શિક્ષણ પદ્ધતિઓ વચ્ચે યોગ્ય સંતુલન જાળવવું જરૂરી છે. શિક્ષકોમાં નોકરીના વિસ્થાપનનો ભવ એ સાચી ચિંતા છે, જેમ કે AI વહીવટી કાર્યો અને ગેડિંગને સ્વચાલિત કરે છે. કેટલાકદલીલ કરે છે કે માનવ શિક્ષકોની જરૂરિયાત ઓછી થઈ શકે છે. જો કે, એ એના ઉપયોગથી શિક્ષકોની ભૂમિકા વિકસિત થશે, માર્ગદર્શન અને વિદ્યાર્થીઓના ભાવનાત્મક અને સામાજિક વિકાસ પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડશે એ પણ જોવું જરૂરી છે.
અંતે, નિષ્કર્ષ એ છે કે, શિક્ષણમાં AI એ બેધારી તલવાર છે, જે નોંધપાત્ર હકારાત્મક પરિવર્તનની સંભાવના ધરાવે છે જ્યારે જોખમો અને પડકારો પણ પેદા કરે છે. AIની ક્ષમતાઓની આસપાસની ભ્રમણાને દૂર કરવી અને તેના ઉપયોગી સત્યને ઓળખવું જરૂરી છે કે તે સાધ્ય નહીં પણ એક સાધન માત્ર છે જે શિક્ષકોને બદલવાને બદલે પૂરક બની શકે છે. પૂર્વગ્રહ. નોકરીના વિસ્થાપન અને નૈતિક દ્વિધાના જોખમોને જવાબદાર AIનો વિકાસ અને ઉપયોગ, એની સતત દેખરેખ અને મજબૂત માહિતીની ગોપનીયતા પગલાં દ્વારા કરવો જોઈએ.
આખરે, શિક્ષણમાં AI નું સફ્ળ એકીકરણ, સંતુલિત અભિગમ પર આધારિત છે જે શિક્ષકોની શાણપણ સાથે ટેક્નોલોજીની શક્તિને જોડે છે. જેમ જેમ આપણે શિક્ષણમાં AI ના વિકસતા ફ્લક પર દષ્ટિપાત કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે જાગત રહેવું જોઈએ અને નૈતિક બાબતોને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ અને ખાતરી કરવી જોઈએ કે વધુ વ્યક્તિગત. સુલભ અને અસરકારક શિક્ષણ પ્રણાલીનું આ કૃત્રિમ બુદ્ધિ ધરાવતું હાથવગું સાધન ન્યાયી અને સમાનતાના મૂળભૂત સિદ્ધાંતો સાથે સમાધાન કર્યા વિના ઉપલબ્ધ થાય. અંતે, આપણે A1ને જવાબદારીપૂર્વક અને નૈતિક રીતે અપનાવીને, શિક્ષણનું ઉજ્જવળ ભવિષ્ય બનાવવા માટે તેની પરિવતનકારી ક્ષમતાનો ઉપયોગ સાવધાની અને જાગતતા સાથે કરી શકીએ છીએ.
સૌજન્ય : પ્રો. ડૉ. અજીતસિંહ રાણા (સંદેશ ન્યૂઝ) ભણતર ઘડતર
